TOP 7 những sai lầm cần tránh trong đầu tư chứng khoán

Chứng khoán là một cuộc phiêu lưu đầy hứa hẹn, khác biệt so với các hình thức đầu tư khác như vàng vật chất hay tiền gửi, hình thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới, thường mắc phải những sai lầm phổ biến khiến họ vừa mất tiền, vừa đánh mất cơ hội sinh lời. Hãy cùng BankExpress tìm hiểu những sai lầm cần tránh trong đầu tư chứng khoán để trang bị cho mình những chiến lược đầu tư thông minh hơn!

Không “cắt lỗ” đúng lúc

Trong thế giới chứng khoán, cắt lỗ ngoài là một chiến lược mà còn là một kỹ năng sống còn. Nhiều nhà đầu tư, vì ngại thừa nhận sai lầm, đã bỏ lỡ cơ hội cứu vãn khoản đầu tư của mình. Họ hy vọng vào sự phục hồi của cổ phiếu mà không có bất kỳ căn cứ nào, dẫn đến những hậu quả nặng nề.

Câu chuyện của Minh Trang, một nhân viên văn phòng 25 tuổi, minh họa rõ ràng cho điều này. Bắt đầu đầu tư vào giữa năm 2021, cô bị cuốn hút bởi những câu chuyện về lợi nhuận nhanh chóng. Chỉ sau 1-2 tuần, cô đã đạt lãi 10%. Tuy nhiên, lòng tham khiến cô giữ lại cổ phiếu thay vì thực hiện quyết định cắt lỗ đúng lúc.

Khi bước vào năm 2022, Minh Trang tiếp tục hy vọng rằng sự giảm giá của thị trường chỉ là tạm thời. Thực tế lại chứng minh ngược lại, khi cổ phiếu của cô liên tục giảm. Cuối cùng, cô buộc phải bán cổ phiếu với khoản lỗ 40%, không chỉ mất sạch lãi mà còn âm cả vốn đầu tư.

Bài học rút ra từ trải nghiệm này là không dễ kiếm tiền trên thị trường chứng khoán. Cần phải có sự kiên nhẫn và hiểu biết, đồng thời tuân thủ nguyên tắc cắt lỗ. Như Minh Trang đã nhận ra, “Một lần thua lỗ có thể lấy đi toàn bộ lãi và vốn.”

Đầu tư vào cổ phiếu giảm giá với hy vọng “bắt đáy”

Nhiều nhà đầu tư cho rằng khi giá cổ phiếu giảm sâu, đó là cơ hội để mua vào với mức giá hời, hy vọng rằng giá sẽ sớm hồi phục và tạo ra lợi nhuận. Họ tin rằng cổ phiếu đã chạm “đáy” và sẽ sớm tăng trở lại. Chẳng hạn, nếu cổ phiếu A giảm từ 40.000 VNĐ xuống còn 30.000 VNĐ, một số người sẽ mua vào với kỳ vọng rằng giá sẽ nhanh chóng tăng cao hơn.

Tuy nhiên, cổ phiếu giảm giá không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của cơ hội đầu tư. Một số cổ phiếu giảm do vấn đề tài chính hoặc khó khăn dài hạn của công ty, khiến giá trị cổ phiếu có thể tiếp tục đi xuống mà không hồi phục. Trong trường hợp này, những nhà đầu tư cố “bắt đáy” có thể sẽ chịu lỗ nặng hoặc thậm chí mất toàn bộ vốn.

Chiến lược “bắt đáy” đòi hỏi kiến thức và kinh nghiệm để phân tích kỹ tình hình tài chính và khả năng phục hồi của doanh nghiệp. Đối với những người mới bắt đầu, việc lao vào mua cổ phiếu giảm giá mà không nghiên cứu kỹ lưỡng dễ dẫn đến tổn thất lớn. Thay vào đó, hãy tập trung vào các cơ hội ổn định và xây dựng danh mục đầu tư an toàn, tránh rủi ro không cần thiết

Không đa dạng hóa đầu tư

Một lý do phổ biến khiến nhiều nhà đầu tư chịu rủi ro cao là tập trung toàn bộ vốn vào một mã cổ phiếu duy nhất, còn gọi là “bỏ hết trứng vào một giỏ.” Khi tất cả tài sản được đặt vào một cổ phiếu mà không phân bổ sang các lựa chọn khác như trái phiếu, bất động sản, quỹ đầu tư vàng ETF, hay quỹ đầu tư, nhà đầu tư sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào sự biến động của cổ phiếu đó. Trong một thị trường đầy rủi ro, nếu mã cổ phiếu đó gặp khó khăn và giảm giá, nhà đầu tư có thể đối mặt với tổn thất lớn.

Giải pháp là xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng, bao gồm nhiều loại cổ phiếu và tài sản khác nhau để giảm thiểu rủi ro. Danh mục đa dạng giúp bảo vệ vốn khi thị trường biến động và giảm thiểu tác động từ sự sụt giảm của một mã cổ phiếu duy nhất. Tuy nguyên tắc này đơn giản, nhưng áp dụng thực tế đòi hỏi kiến thức và khả năng phân tích để chọn lựa các “giỏ” phù hợp. Nhà đầu tư cần hiểu rõ từng loại cổ phiếu và kênh đầu tư để xây dựng một danh mục an toàn và bền vững trong dài hạn.

Giữ cổ phiếu đầu cơ

Cổ phiếu đầu cơ thu hút đông đảo nhà đầu tư vì tính biến động cao và mức giá thường thấp, hứa hẹn cơ hội sinh lời nhanh. Tuy nhiên, đây cũng là loại cổ phiếu tiềm ẩn nhiều rủi ro do dễ bị thao túng giá và có xu hướng biến động khó lường. Dù vậy, không ít nhà đầu tư vẫn chọn cách mạo hiểm đặt cược vào cổ phiếu đầu cơ với mong muốn kiếm lời.

Một ví dụ điển hình là vụ việc liên quan đến ông Trịnh Văn Quyết và tập đoàn FLC. Ông Quyết và các lãnh đạo của FLC đã thao túng giá cổ phiếu, tạo ra giá trị ảo trên thị trường rồi bán tháo cổ phiếu, khiến giá lao dốc. Nhiều nhà đầu tư trót đổ tiền vào FLC đã chịu thiệt hại nặng nề, có người còn trắng tay.

Bài học từ sự việc này là một lời nhắc nhở đắt giá cho những ai có ý định dấn thân vào thị trường cổ phiếu đầu cơ: cần thận trọng và hiểu rõ những rủi ro trước khi quyết định đầu tư.

Chạy theo xu hướng mà thiếu phân tích

Việc chạy theo xu hướng ngắn hạn mà không thực hiện phân tích đầy đủ là một trong những sai lầm phổ biến ở các nhà đầu tư mới. Tâm lý FOMO (Fear of Missing Out) thúc đẩy nhiều người đưa ra quyết định đầu tư vội vàng, mà không xem xét kỹ lưỡng tình hình thị trường, kết quả hoạt động kinh doanh của công ty hay các yếu tố cơ bản khác. Theo một nghiên cứu, có đến 77% nhà đầu tư thừa nhận rằng quyết định đầu tư của họ bị ảnh hưởng bởi cảm giác bỏ lỡ cơ hội, đặc biệt trong những giai đoạn thị trường tăng trưởng mạnh.

Báo cáo của JP Morgan chỉ ra rằng trong khoảng thời gian từ 2020 đến 2021, hơn 60% vốn đầu tư vào các quỹ chứng khoán bị chi phối bởi tâm lý này. Hệ quả là nhiều nhà đầu tư không có đủ kiến thức và kinh nghiệm đã tham gia vào thị trường và phải chịu thua lỗ nặng nề khi thị trường điều chỉnh vào năm 2022. Tâm lý này cũng dẫn đến việc hình thành các “bong bóng đầu cơ,” nơi giá cổ phiếu tăng mạnh mà không phản ánh giá trị thực của công ty, như trong trường hợp bong bóng công nghệ cuối thập niên 1990.

Thua lỗ do đầu tư theo cảm xúc

Thua lỗ trong đầu tư chứng khoán do quyết định dựa trên cảm xúc thay vì sự phân tích logic là một thực trạng phổ biến. Mặc dù cảm xúc có thể tạo động lực, nhưng khi nó chi phối quá mức, nhà đầu tư dễ mắc sai lầm nghiêm trọng. Nhiều nhà đầu tư mới thường bỏ qua các báo cáo phân tích, chỉ dựa vào cảm tính hoặc thông tin từ những nguồn thiếu tin cậy để đưa ra quyết định đầu tư.

Chẳng hạn, không ít nhà đầu tư mua cổ phiếu chỉ vì thấy nó được đám đông ưa chuộng mà không quan tâm đến tình hình tài chính hoặc tiềm năng phát triển của công ty. Họ cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các thông tin “phím hàng” trên các diễn đàn mạng, dẫn đến việc đầu tư mù quáng vào các cổ phiếu đầu cơ mà không hiểu rõ về chúng. Khi các cổ phiếu này trở lại giá trị thực, nhà đầu tư có thể phải đối mặt với những khoản thua lỗ nghiêm trọng.

Để tồn tại và phát triển bền vững trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần phải tìm hiểu kỹ lưỡng về từng cổ phiếu, phân tích số liệu một cách cẩn thận và duy trì tâm lý ổn định, nhằm đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hợp lý.

Rủi ro từ lời mời gọi của môi giới đầu tư

Nhiều nhà đầu tư thường mắc kẹt trong cạm bẫy bình quân giá theo “lời khuyên” của môi giới, cố gắng “gồng” lỗ bằng cách mua thêm cổ phiếu khi giá giảm xuống mức đáy mới. Tuy nhiên, một quyết định sai lầm có thể dẫn đến tổn thất lớn. Ví dụ, một cổ phiếu ngành thép đã giảm từ mức giá 40.000 đồng xuống còn 12.000 đồng, mất đến 75% giá trị.

Thị trường đầu tư hiện đang trở thành “mảnh đất vàng” cho môi giới, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhiều môi giới lợi dụng sự thiếu kinh nghiệm của nhà đầu tư mới để thu hút họ tham gia vào các sàn giao dịch, chỉ quan tâm đến doanh số và hoa hồng mà không chú ý đến lợi nhuận hay thua lỗ của khách hàng.

Chẳng hạn, sự kiện tháng 10/2023, khi vốn hóa thị trường TP.HCM bốc hơi gần 480.000 tỷ đồng, khiến nhiều nhà đầu tư đổ lỗi cho môi giới. Chị Hà Thương, một nhà đầu tư mới, cho biết mặc dù có một năm kinh nghiệm, nhưng chị vẫn phụ thuộc vào môi giới và chịu thua lỗ nặng. Trong khi một số nhà đầu tư may mắn không nghe theo lời khuyên của môi giới, nhiều người khác lại bức xúc và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Môi giới Lê Thanh thừa nhận sự thất bại trong danh mục khuyến nghị của mình, khiến anh phải đối mặt với chỉ trích liên tục từ khách hàng. Áp lực này đang khiến môi giới cảm thấy lo lắng về tương lai 

Để tránh rủi ro từ lời khuyên của môi giới, nhà đầu tư cần nâng cao kiến thức và tự tin trong quyết định của mình. Thay vì mù quáng nghe theo, hãy xác định rõ chiến lược đầu tư và chỉ mua thêm cổ phiếu khi có căn cứ vững chắc, không phải chỉ dựa vào cảm xúc hay sự hứa hẹn từ môi giới. Thiết lập một ngưỡng cắt lỗ và kiên quyết thực hiện khi cần thiết sẽ giúp bảo vệ vốn đầu tư. Quan trọng hơn, hãy thường xuyên theo dõi thị trường và phân tích các yếu tố tác động, từ đó đưa ra quyết định thông minh hơn, tránh sa vào cạm bẫy của những lời khuyên thiếu căn cứ.