Đầu tư chứng khoán là gì? Hướng dẫn cho người bắt đầu

Đầu tư chứng khoán đang trở thành lựa chọn hấp dẫn cho nhiều người nhờ tiềm năng mang lại lợi nhuận cao. Tuy nhiên, đây không phải là lựa chọn cho những ai tìm kiếm sự an toàn như gửi tiết kiệm hay mua vàng. Thị trường chứng khoán đòi hỏi nhà đầu tư có kiến thức tài chính vững chắc, khả năng quản lý rủi ro hiệu quả và duy trì tâm lý ổn định trước những biến động bất ngờ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết các thông tin từ A-Z về đầu tư chứng khoán, cùng những yếu tố cần thiết để đạt được thành công trong lĩnh vực này.

Đầu tư chứng khoán là gì? 

Đầu tư chứng khoán là quá trình mua và bán các loại tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu và quỹ đầu tư nhằm mục tiêu tạo ra lợi nhuận. Nhà đầu tư thực hiện các giao dịch này thông qua các sàn giao dịch chứng khoán, tận dụng sự biến động giá để kiếm lời.

Chứng khoán thường được biểu thị bằng một đoạn mã gọi là mã chứng khoán (ticker symbol) hoặc mã cổ phiếu (stock symbol). Mỗi loại chứng khoán có một tên gọi duy nhất. Các mã này thường được hiển thị dưới dạng ba ký tự in hoa, đại diện cho tên viết tắt của công ty hoặc tổ chức phát hành. Ví dụ, mã VIC đại diện cho Công ty Cổ phần Vingroup.

Lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán

Lợi nhuận từ việc đầu tư chứng khoán có thể đến từ ba nguồn chính:

Chênh lệch giá mua và giá bán

Đây là khoản lợi nhuận mà nhà đầu tư thu được khi bán chứng khoán với giá cao hơn giá mua. Công thức tính lợi nhuận là:

Lợi nhuận = (Giá bán – Giá mua) × Số lượng cổ phiếu – (Thuế + Phí giao dịch)

Để tối đa hóa lợi nhuận, nhà đầu tư cần tối ưu chênh lệch giá và giảm thiểu chi phí giao dịch. Phí giao dịch thường từ 0,15% – 0,20% tùy công ty, còn thuế là 0,1% trên giá bán chứng khoán.

Cổ tức

Đây là khoản lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được khi mua cổ phiếu của công ty. Cổ tức chỉ được trả khi công ty có lợi nhuận, và có thể được chi trả bằng tiền mặt hoặc cổ phiếu. Tuy nhiên, cổ tức không phải lúc nào cũng được trả định kỳ và mang theo rủi ro nếu công ty không đạt lợi nhuận.

Trái tức

Đối với trái phiếu, nhà đầu tư sẽ nhận trái tức, tức là khoản tiền lãi định kỳ khi cho công ty vay vốn. Trái phiếu thường được coi là an toàn hơn cổ phiếu, vì công ty phải ưu tiên trả trái tức trước khi trả cổ tức.

Rủi ro khi đầu tư chứng khoán

Đầu tư chứng khoán tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn so với gửi tiết kiệm, và lợi nhuận không được đảm bảo. Các rủi ro có thể bao gồm:

Mất vốn

Nhà đầu tư có thể thua lỗ khi giá trị cổ phiếu giảm. Đầu tư chứng khoán không có cam kết lãi suất như gửi tiết kiệm, và nhà đầu tư có thể mất một phần hoặc toàn bộ số vốn đầu tư.

Biến động thị trường

Giá chứng khoán biến động do nhiều yếu tố như kinh tế, chính trị, xã hội, và những biến động này có thể làm giảm giá trị danh mục đầu tư của bạn.

Rủi ro không nhận cổ tức

Công ty không bắt buộc phải trả cổ tức nếu không có lợi nhuận, do đó nhà đầu tư có thể không nhận được lợi nhuận mong đợi từ cổ phiếu.

Để đối phó với rủi ro, nhà đầu tư cần xác định khả năng chịu đựng rủi ro của mình, dựa trên các yếu tố như tài chính cá nhân, hiểu biết về thị trường, tâm lý và các cam kết khác trong cuộc sống. Quản lý rủi ro tốt sẽ giúp nhà đầu tư duy trì sự ổn định trong chiến lược đầu tư của mình.

Các loại hình đầu tư chứng khoán phổ biến nhất

Chơi chứng khoán chủ động

Chơi chứng khoán chủ động là khi nhà đầu tư tự mình theo dõi và phản ứng với các biến động của thị trường, thực hiện giao dịch mua bán dựa trên phân tích và đánh giá cá nhân. Hình thức này yêu cầu kiến thức tài chính vững và thời gian để quản lý danh mục đầu tư. Khi thị trường có dấu hiệu tích cực, nhà đầu tư thường bán ra hoặc mua thêm để tối ưu hóa lợi nhuận.

Các chiến lược phổ biến trong chơi chứng khoán chủ động bao gồm:

• Giao dịch trong ngày: Mua và bán chứng khoán trong cùng một ngày để tận dụng biến động giá ngắn hạn.
• Giao dịch theo vị thế: Nắm giữ cổ phiếu dài hạn và bán ra khi giá tăng, nhằm tận dụng sự biến động lớn.
• Lướt sóng: Mua vào và bán ra nhanh chóng trong các đợt biến động ngắn hạn để thu lợi nhuận nhanh.
• Giao dịch chớp nhoáng: Tìm kiếm lợi nhuận từ các chênh lệch giá nhỏ bằng cách thực hiện giao dịch nhanh.

Chơi chứng khoán bị động

Chơi chứng khoán bị động là hình thức mà nhà đầu tư không tự mình thực hiện giao dịch, mà ủy thác cho các cá nhân hoặc tổ chức khác. Họ góp vốn vào các quỹ đầu tư và nhận lợi nhuận từ sự phân chia của quỹ. Hình thức này không yêu cầu nhà đầu tư phải theo dõi thị trường thường xuyên, nhưng thường có tỷ suất lợi nhuận thấp hơn so với đầu tư chủ động.

Các hình thức đầu tư chứng khoán cụ thể

Đầu tư cổ phiếu

Đầu tư cổ phiếu là việc mua cổ phiếu của các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán nhằm mục tiêu sinh lợi. Nhà đầu tư thường mua cổ phiếu khi giá thấp và bán khi giá cao để thu lợi nhuận. Lợi nhuận đến từ chênh lệch giá và cổ tức, tuy nhiên, cổ tức không được đảm bảo và chỉ trả khi công ty có lợi nhuận. Việc xác định thời điểm mua và bán cổ phiếu là yếu tố quan trọng để đạt được lợi nhuận.

Đầu tư quỹ mở

Đầu tư quỹ mở là hình thức đầu tư vào một danh mục đa dạng các cổ phiếu và tài sản khác, được quản lý bởi các công ty quản lý quỹ chuyên nghiệp. Nhà đầu tư mua chứng chỉ quỹ, và quỹ sẽ sử dụng vốn để đầu tư và quản lý danh mục. Hình thức này giúp giảm thiểu rủi ro và phù hợp với những người mới bắt đầu, vì nhà đầu tư không cần tự thực hiện giao dịch.

Tham khảo: Đầu tư quỹ mở là gì? Chọn đầu tư quỹ mở hay cổ phiếu?

Đầu tư trái phiếu

Đầu tư trái phiếu là hình thức cho vay vốn, trong đó nhà đầu tư cung cấp vốn cho đơn vị phát hành trong một khoảng thời gian xác định. Nhà đầu tư nhận lãi suất định kỳ (trái tức) và được đảm bảo hoàn trả vốn gốc khi trái phiếu đáo hạn. Trái phiếu thường được coi là an toàn hơn cổ phiếu nhờ tính ổn định của lãi suất, mặc dù vẫn tiềm ẩn rủi ro tín dụng nếu đơn vị phát hành gặp khó khăn tài chính. Lãi suất trái phiếu thường được trả theo kỳ hạn, và nhà đầu tư nhận lại vốn gốc cùng với lãi suất đã tích lũy khi trái phiếu hết hạn.

Các bước chuẩn bị cho việc đầu tư chứng khoán

Xác định nguồn tài chính

• Khởi đầu với vốn nhỏ: Không cần phải có một khoản đầu tư lớn để tham gia thị trường chứng khoán. Nhiều nền tảng cho phép bạn bắt đầu với số tiền chỉ vài trăm nghìn đồng.
• Dự đoán chi phí: Ngoài vốn đầu tư, bạn cần cân nhắc các khoản chi phí phát sinh trong quá trình giao dịch và quản lý tài sản.

Nhận diện và quản lý rủi ro

• Xác định rủi ro: Thị trường chứng khoán biến động vì nhiều yếu tố như kinh tế và kết quả doanh nghiệp. Bạn cần nhận diện các rủi ro như rủi ro thị trường, thanh khoản và tín dụng. Hãy tìm hiểu kỹ và chọn loại chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ) dựa trên nhu cầu và mục tiêu đầu tư của bạn.
• Lập kế hoạch ứng phó: Chuẩn bị các phương án đối phó với tình huống không mong muốn, cả về tâm lý và tài chính.

Nâng cao kiến thức đầu tư

• Nghiên cứu thị trường: Tìm hiểu về các sản phẩm chứng khoán, cách phân tích kỹ thuật và cơ bản, cũng như bối cảnh kinh tế toàn cầu.
• Theo dõi thông tin: Cập nhật thường xuyên các tin tức liên quan đến kinh tế, chính trị và xã hội có thể tác động đến thị trường chứng khoán.

Hướng dẫn từng bước để đầu tư chứng khoán

1. Chọn nơi giao dịch uy tín

• Công ty phát hành: Mua chứng khoán trực tiếp từ các công ty phát hành.
• Công ty môi giới: Giao dịch thông qua các công ty môi giới chuyên nghiệp.
• Người môi giới cá nhân: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia trong lĩnh vực này để có thêm kiến thức.

2. Đăng ký tài khoản giao dịch

• Tạo tài khoản trên nền tảng giao dịch trực tuyến bằng cách cung cấp các thông tin cần thiết như CMND/CCCD, tài khoản ngân hàng và địa chỉ email.  

3. Lựa chọn sản phẩm và số lượng chứng khoán

• Chọn sản phẩm: Xem xét các loại tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, hoặc quỹ mở, và đưa ra quyết định dựa trên hiểu biết và phân tích cá nhân.
• Số lượng chứng khoán: Quyết định số lượng dựa trên nguồn vốn hiện có và các mục tiêu đầu tư của bạn.

4. Thực hiện giao dịch

• Limit Orders: Đặt ra mức giá tối đa khi mua hoặc mức giá tối thiểu khi bán, chỉ thực hiện khi giá thị trường đạt yêu cầu.
• Market Orders: Lệnh sẽ được thực hiện ngay lập tức với giá tốt nhất tại thời điểm giao dịch.

Một số mẹo cho người mới bắt đầu đầu tư chứng khoán

Bắt đầu với số vốn nhỏ

Nhà đầu tư mới nên khởi đầu bằng số tiền nhỏ để tích lũy kinh nghiệm mà không bị áp lực tài chính quá lớn.

Hướng đến đầu tư lâu dài

Các nhà đầu tư thành công thường duy trì vị trí đầu tư trong thời gian dài. Bạn không nên mong đợi lợi nhuận ngay lập tức mà hãy kiên nhẫn chờ đợi.

Tìm kiếm lời khuyên từ chuyên gia

Đừng ngần ngại tham khảo ý kiến từ những nhà đầu tư có kinh nghiệm để học hỏi các chiến lược đầu tư hiệu quả.

Luôn theo dõi thị trường

Tạo thói quen theo dõi diễn biến của thị trường để kịp thời nhận diện và hạn chế rủi ro khi có biến động bất thường xảy ra.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Để tăng trưởng lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro, hãy mở rộng danh mục đầu tư của bạn qua nhiều lĩnh vực và loại tài sản khác nhau, bao gồm:

• Sản phẩm đầu tư: Cổ phiếu, trái phiếu và quỹ mở.
• Lĩnh vực đầu tư: Tìm hiểu và đầu tư vào các ngành khác nhau như tài chính, bất động sản, công nghiệp, và xây dựng.
• Quy mô công ty: Đầu tư vào các công ty lớn, vừa và nhỏ.
• Khu vực địa lý: Cân nhắc mở rộng đầu tư ra ngoài biên giới quốc gia, đến các thị trường tại Đông Nam Á và châu lục khác.